Khái niệm định mức nguyên vật liệu – BOM trong quản lý sản xuất được thiết lập để tối ưu hiệu quả trong việc sử dụng nguyên vật liệu, bảo trì và lập kế hoạch mua hàng. Đối với doanh nghiệp sản xuất kiểm soát tốt được tất cả các vấn đề trên sẽ giúp quá trình sản xuất duy trì ổn định và đạt năng suất tối đa. Bài viết này Bình Phương Lê sẽ cung cấp tới bạn đọc những thông tin hữu ích về mọi khía cạnh của BOM trong quản lý sản xuất, làm sao để cho doanh nghiệp có thể áp dụng hiệu quả nhất.
Contents
1. Khái niệm định mức nguyên vật liệu – BOM trong sản xuất
BOM (Bill of Materials) trong sản xuất là một danh sách chi tiết về tất cả các thành phần và nguyên vật liệu cần thiết để sản xuất một sản phẩm cụ thể. BOM bao gồm các thông tin như tên của từng thành phần, mã số, số lượng, đơn vị đo lường, và mô tả chi tiết về mỗi thành phần.
Số liệu BOM là cơ sở, căn cứ quan trọng theo dõi, đánh giá, tính toán và lập kế hoạch những yếu tố quan trọng cho quá trình sản xuất như việc tiêu thụ nguyên vật liệu, lập kế hoạch mua hàng, kế hoạch dự trữ hàng tồn kho; tính toán chi phí giá thành sản phẩm… Từ đó doanh nghiệp sẽ có tính toán trong mối quan hệ làm việc với các nhà cung ứng một cách phù hợp.
2. Các loại BOM trong quản lý sản xuất hiện nay
Căn cứ theo mục đích sử dụng trong quản lý, định mức nguyên liệu (BOM) được phân thành 5 loại như sau:
Manufacturing Bill of Materials (mBOM)
mBOM là BOM sản xuất, thường được các doanh nghiệp sử dụng để hiển thị toàn bộ thông tin của các bộ phận và quy trình lắp ráp cần thiết để tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh. BOM sản xuất còn sử dụng các thông tin được liệt kê để xây dựng mối quan hệ chi tiết giữa các thành phần và quá trình xử lý cần thiết trước khi chúng được đưa vào quá trình lắp ráp.
Độ chính xác của mBOM hoàn toàn phụ thuộc vào lượng đơn đặt hàng của các bộ phận trong quá trình sản xuất. Dựa vào đó, bộ phận mua hàng có thể duy trì lịch trình đặt hàng từ các bộ phận và tối ưu quy trình thương lượng giá với nhà cung cấp.
mBOM được sử dụng phổ biến trong các công ty sản xuất với nguồn dữ liệu được tích hợp từ nhiều hệ thống khác nhau như lập kế hoạch tài nguyên vật liệu MRP, kế hoạch nguồn lực doanh nghiệp ERP, hệ thống thực thi sản xuất MES,..
Engineering Bill of Materials (eBOM)
eBOM là BOM kỹ thuật, tập trung vào việc thống kê các bộ phận, thành phần, vật phẩm lắp ráp sản phẩm trong quá trình thiết kế như thiết kế sản phẩm, tự động hóa thiết kế điện tử, thiết kế hỗ trợ máy tính,… Một sản phẩm hoàn chỉnh thường được liên kết với nhiều eBOM khác nhau. BOM kỹ thuật thường thể hiện chính xác sản phẩm dựa theo thiết kế của nhóm kỹ thuật.
Production BOM
Production BOM là BOM sản phẩm, đây là nền tảng cho các đơn đặt hàng sản xuất. BOM sản phẩm liệt kê các thành phần lắp ráp và mô tả, giá cả, số lượng, đơn vị đo lường,… để tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh. Hệ thống tự động sẽ phối hợp nguyên liệu thô hợp lý cho từng sản phẩm, đồng thời tự động cập nhật nhu cầu về thành phần, chi phí, và các nguyên liệu sẵn có vào đơn đặt hàng.
Single-Level BOM
Single BOM là BOM đơn cấp, thường được sử dụng cho các sản phẩm có cấu trúc đơn giản và không chứa các thành phần nhỏ, phức tạp. Single BOM liệt kê các bộ phận được sử dụng trong quá trình tạo ra sản phẩm theo thứ tự số phần. Tuy nhiên, Single BOM chỉ cho phép ứng dụng một cấp độ đơn giản trong các thành phần, lắp ráp, vật liệu và không đi sâu vào chi tiết của từng phần tử.
Multi-Level BOM
Trái ngược với BOM đơn cấp, Multi-Level BOM được sử dụng cho các công trình phức tạp với cấu tạo nhiều thành phần và được chia thành nhiều cấp độ khác nhau. Mỗi thành phần phải được liên kết với thành phần gốc, trừ khi ở cấp độ cao nhất.
3. Các thành phần trong định mức nguyên vật liệu (BOM)
Nhằm đảm bảo nhiệm vụ quản lý sản xuất, BOM cần bao gồm các yếu tố sau đây:
-
- Cấp BOM;
- Số bộ phận;
- Tên bộ phận;
- Mô tả;
- Số lượng mặt hàng sử dụng;
- Đơn vị đo lường;
- Ghi chú của BOM;
- Giai đoạn: áp dụng với các sản phẩm có vòng đời dài.
4. Ý nghĩa và vai trò của BOM trong sản xuất
BOM đảm nhiệm một vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất của mỗi doanh nghiệp. Khi xây dựng một cấu trúc BOM hoàn chỉnh người dùng có thể dễ dàng đánh giá được số liệu chi tiết và thông số kỹ thuật của từng mặt hàng, sản phẩm.
-
- BOM giúp nhà quản lý lập kế hoạch và phân bổ nguồn lực chính xác
- BOM hỗ trợ lập kế hoạch và duy trì quy trình sản xuất liền mạch, nhất quán
- BOM đề xuất giúp nhà quản lý đưa ra các cải tiến liên tục và quyết định sáng suốt.
- BOM trợ giúp quản lý hàng tồn kho hiệu quả và chính xác
5. Cách xây dựng và quản lý BOM sản xuất hiệu quả
Mặc dù nhận thấy những hiệu quả mà định mức nguyên vật liệu mang lại là rất lớn, xong không phải nhà quản lý hay doanh nghiệp nào cũng dễ dàng thiết lập được số liệu này một cách chính xác và tối ưu. Dưới đây là 5 nguyên tắc mà nhà quản lý sản xuất có thể tham khảo và tuân thủ để xây dựng và quản lý BOM sản xuất một cách hiệu quả.
-
- Xác định thông tin thành phần rõ ràng và chi tiết:Nhà quản lý cần xác định cụ thể số lượng thành phần trong BOM. Mỗi thành phần phải xác định chi tiết về mô tả, số bộ phận, số lượng, đơn vị, giai đoạn… để tránh các hiểu lầm phát sinh trong quá trình sản xuất.
- Xây dựng cấu trúc định mức nguyên vật liệu chuẩn hóa:Để có thể phân cấp các thành phần trong BOM thì yêu cầu nhà quản trị sản xuất phải xây dựng một cấu trúc định mức đồng nhất.
- Định rõ chi phí: BOM cho phép ước lượng chi phí sản xuất bằng cách liệt kê các vật liệu và thành phần cần thiết, giúp trong việc đánh giá hiệu quả kinh tế của sản phẩm.
- Quản lý chất lượng: BOM cung cấp thông tin về các tiêu chuẩn và yêu cầu chất lượng cho từng thành phần của sản phẩm, giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm cuối cùng.
- Quản lý thay đổi và kiểm soát phiên bản:Nhà quản lý có thể đặt hệ thống kiểm soát phiên bản mạnh mẽ để ghi nhận các thay đổi và sửa đổi trong BOM. Điều này giúp ngăn ngừa sai sót và đảm bảo rằng mọi người trong tổ chức đang làm việc với thông tin mới nhất.
- Tăng cường tính hợp tác liên phòng ban:một nguyên tắc quan trọng trong BOM đó là sự liên kết và kế thừa dữ liệu liên phòng ban. Bởi vậy vai trong của nhà quản trị cần có chiến lược thúc đẩy sự giao tiếp và hợp tác giữa các bộ phận như kỹ thuật, mua hàng, sản xuất và kế toán. Đây là yếu tố cần thiết để doanh nghiệp có thể đạt được mục tiêu chung một cách thuận lợi, hạn chế việc phát sinh những vướng mắc do thông tin không được chia sẻ.
- Ứng dụng hệ thống ERP hoặc các phần mềm hỗ trợ khác vào công việc xây dựng và quản lý BOM:hiện nay hầu hết các doanh nghiệp đều lựa chọn việc ứng dụng các phần mềm quản lý BOM chuyên dụng hoặc hệ thống giải pháp ERP tổng thể để có thể quản lý dữ liệu BOM một cách hiệu quả. Phương án này giúp loại bỏ thời gian, nhân lực cho thao tác nhập liệu thủ công, đồng bộ và tự động hóa toàn bộ dữ liệu doanh nghiệp trên một hệ thống nâng cao hiệu quả và năng suất quản lý.
Tóm lại, BOM đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất bằng cách xác định các yếu tố cần thiết và hướng dẫn các hoạt động sản xuất liên quan đến sản phẩm.